Tarihi ilimizin Artuklu devri mimarisini ortaya çıkarıp araştıran ilk batılı ilim adamı Albert-Louis Gabriel’dir.Aynı zamanda gelecek nesillere bırakılacak olan en güzel görselleri de günümüze kadar taşıyan çok değerli bir ilim adamıdır. En önemli inceleme gezisinin raporu,1933 yılında Türk Tarihi,Arkeologya ve Etnografya dergisinde yayınlanmıştır.Mardin’in 22 km güneybatısındaki Düneysir (Kızıltepe) ‘de bulunan Ulucami’nin sanat tarihindeki yerini belirttiği araştırması da 1937 yılında yayınlanmıştır.
Gabriel inceleme ve araştırma yaptığı yıllarda çoğu son derece harap ve bakımsız halde bulunan Artuklu mimari eserlerinin plan,kesit ve ayrıntılarını çizmiş ayrıca bunların imarlı görünüşlerini aksettiren desenler de yapmıştır.
Anadolu da özellikle Mardin deki eserlerin birçoğu Gabriel’in kitapları sayesinde bilim adına kazanılmış adeta keşfedilmiştir.Bu çalışmaların toplandığı eser olan “Voyages Archeologigues dans La Turgie Orientale” 1940 yılında Paris’te basılmıştır.Bu büyük incelemeyi teşkil eden malzeme 1932 yılı Nisan-Mayıs ve Ekim-Kasım aylarında toplanmıştır.
İlk gezide Mardin,Düneysir(Kızıltepe),Diyarbakır,Hasankeyf,Dara,Nusaybin,Harran ve Şanlıurfa’da ;ikinci gezide ise Mardin,Diyarbakır,Garzan,Bitlis ve Ahlat civarı dolaşılmıştır.Kitabın önsüzünde,çok zor şartlar altında yapılan bu çalışmalarda eksiklik ve hatalar olabileceğini kabullenen Gabriel ilerde yapılacak daha etraflı çalışmaların,hazırlanacak monografilerin bunları düzeltip tamamlayacağına inandığını belirtir.
1932 yılında Gabriel’in Mardin’de çekmiş olduğu fotoğraflar da ilimizin tatlı birer hatırası olarak bugüne kadar bizlere ulaşmıştır.İlimizin mimari eserlerini inceleyen bu değerli ilim adamını tanımaya çalışmak bizim için bir vefa borcu olsa gerektir.
Albert Louis Gabriel (1882-1972)
Fransız Arkeologu.Türk sanatı tarihçisi.Paris Üniversitesi’nde güzel sanatlar ve edebiyat fakültelerinde okudu.edebiyat doktorası yaptı.Caen,Strasbourg ve İstanbul edebiyat fakültelerinde Arkeoloji profesörlüğü yaptı.İslami yazı ve Türkçe öğrendi.Türk sanatı ve araştırmaları ve Türk dostu kabul edilişi dolayısıyla İstanbul ve Bursa fahri hemşeriliği sıfatı verildi.Türk sanatı ile ilgili Eserleri: Monuments Turcs ‘d Anatolie 2C. (1931-1934) ,Voyages Archeologigues dans La Turgie Orientale 2C. (1940), Cheteaux Turcs de Bosphore (1943) . Ayrıca yahya kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar’dan Fransızca’ya şiir tercümeleri yaptı.İslam Ansiklopedisi’ne de çeşitli maddeler yazdı.
