Mardin’in tarihi Anıtlı köyünde yetişen 1100 yıllık tarihi bulunan Kara nohut Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli ürünü olarak tescillendi.
2 bin yıllık tarihi geçmişi olan Anıtlı köyünde yetişen Kara nohut için yapılan başvuru sonucu Türk Patent ve Marka Kurumu’nca coğrafi işaret belgesiyle tescillenmesi ardından Anıtlı köyü bir kez daha dünya gündemine geldi.
Anıtlı Kara Nohutu da (Cicer arietinum var. Kala chana) türünün yerel olarak bölgeye uyum sağlamış, bölge yaşayanlarının belirttiğine göre yaklaşık 1100 yıllık geçmişi olan ata tohumlarından elde edildiği ifade edildi.
Kara nohut M.Ö 4. ve 5. yüzyıllara kadar uzanıyor
Konu ile ilgili açıklamada bulunan Mardin İl Kültür ve Turizm yetkilileri Mardin’in tarihi Anıtlı köyünde yetişen Kara nohut Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli ürünü olarak tescillendiğini ifade ettiler.
2 bin yıllık tarihi Anıtlı köyünde yetişen kara nohutun coğrafi işaretli ürünü olarak tescillenmesi Mardin adına çok önemli bir kazanç olacağına dikkat çeken yetkililer konun ile ilgili şu açıklamayı yaptılar,” Dünyada ilk nohut 7500 yıl önce evcilleştirildiği (kültüre edildiği) bölgenin Güneydoğu Anadolu olduğu biliniyor. Bu nedenle birçok araştırıcı nohuttan bahsederken, Anadolu Nohutu diye söyleniyor. Dünya nohut üretiminde 2022 yılı verilerine göre Türkiye 482 bin hada ürettiği 475 bin ton ile 2. sırada yer aldı. Anıtlının da yer aldığı Mardin ili Türkiye nohut üretiminde önemli bir tarım bölgesidir. Anıtlı Kara Nohutun en önemli özelliği bulunduğu bölgenin kadim tarihinden geliyor. Kadim geçmiş M.Ö 4. ve 5. yüzyıllara kadar uzanıyor. Bölgenin Mezopotamya ve Anadolu uygarlıklarının kesiştiği yer olması ve yörenin inançlarının birleştiği kutsal bir yer olması da insanlık için önemini bir o kadar artırdı. Aynı zamanda geçmişte İpek Yolu üzerindeki önemli ticaret merkezlerinden biri olması coğrafyanın önemini ortaya koymaktadır. Bugün halen bu etki devam etmekte olup, Süryanicede Hah olarak alan Anıtlı Köyü, Süryani Ortodoksların, Müslümanların, Yezidilerin ve Hıristiyan topluluklarının bir arada yaşadığı bir kültür beşiğidir. İlk Hıristiyan toplumlarının yaşadığı ve erken Bizans döneminden kalan Tur Abdin Kiliseleri ve Manastırları, bölgesinde yer alan Mor Sobo Katedrali, Meryem Ana Kilisesi, Deyrüzzaferân Manastırı, Mor Gabriel Manastırı, Mor Abai Manastırı, Mor Loozor Manastırı, Mor Yakup Manastırı, Mor Kuryakos Kilisesi ve Mor İzozoel Kilisesi bu inanç merkezlerine güzel örneklerdir. Bu tarihi bölge 2021 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dâhil edilmiştir” açıklamasında bulundular.
Anıtlı köyü bölge önemli tarım alanı olma özelliğini taşıyor
Anıtlı ve yöresi tarihi kaynaklarda bir inanç ve kültür merkezi olarak, kentsel yerleşke olması yanında tarımsal üretim içinde geçmişte çok önemli bir buğday, arpa, nohut ve mercimek tarımının da gerçekleştirildiği zengin bir platosudur. Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan Anıtlı, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı, köklü bir tarım geçmişine sahip bir köydür. Anıtlı, yörenin yüzyıllardır kara nohut üretiminin önemli merkezlerinden biri ve kara nohut ise bölge ekonomisinin önemli bir parçası olarak, bölge halkının temel gıda maddesi olmuştur. Genel olarak, Kara Nohut ve Anıtlı köyü, Mardin ilinin tarım tarihi ve mirasının ayrılmaz bir parçasıdır ve yerel ekonomi ve kültürde önemli bir rol oynamaya devam etmektedir. Günümüzde de bölge önemli tarım alanı olma özelliğini korumakta ve özellikle kuru tarım alanı olarak en fazla nohut üretimi yapılan bölgelerden biridir. Bölgede bin yıldan fazla bir süredir kara nohut veya siyah leblebi üretilmektedir. Bu nedenle Anıtlı Kara Nohutu kültürel dünyamızda yer bulmuş ve geçmişten günümüze gelen etli kara (siyah) nohut yemeği, kara nohut çorbası, kara nohut salatası, kara nohutlu pilav ve nohut unu gibi lezzetlerle de kadim kültürel varlığına eşsiz bir damak tadı olarak katkıda bulunmuş.
Bugün halen bölgenin en önemli geçim kaynaklarından biri tarım ve hayvancılıktır. Anıtlı ve yöresinin karasal iklimsel özelliği nedeniyle ‘susuz tarım’ olarak bilinen geç-mişten gelen geleneksel uygulamalar ile nohut üretimi gerçekleştirilmek-tedir. Tarımsal yönteme bağlı olarak günümüzde tarımsal uygulamalar gelişmiş olmasına rağmen Anıtlı Kara Nohut’u gibi kuraklık ve çorak yapıya direnç kazanmış ata tohumları ile üretim gerçekleştirilmektedir. Bu durum da Anıtlı Kara Nohut’unu diğer bölgeler-de yetiştirilen benzerlerin-den ayıran en önemli özelliktir. Anıtlı Kara Nohut’u ekiminden sonra ilave sulamaya gereksinim olmadan yapılmaktadır.